Promotieonderzoek Jessica Berkvens; maak screening en preventie osteoporose en botbreuken onderdeel van het zorgplan

Onderzoeker Jessica Berkvens deed binnen het Centrum voor Epilepsiewoonzorg Kempenhaeghe promotieonderzoek naar de botstatus van patiënten met epilepsie en een verstandelijke beperking. Uit dit onderzoek blijkt bij kinderen en volwassenen het voorkomen van lage botdichtheid, evenals het aantal (niet-)wervelfracturen, hoog. Niet alleen ‘oude’ anti-aanvalsmedicatie voor epilepsie blijken ‘boosdoeners’ maar ook de ‘nieuwere’ anti-aanvalsmedicatie zijn van invloed op de botdichtheid. De huidige richtlijnen en protocollen zijn dan ook ontoereikend. Onderzoeker Berkvens pleit ervoor dat screening en preventie – ongeacht leeftijd of type anti-aanvalsmedicatie - onderdeel uit moet maken van het zorgplan en dat er meer onderzoek nodig is naar optimale behandelopties en preventieve maatregelen.

Lange tijd werd gedacht dat met name de ‘oude’ anti-aanvalsmedicatie zoals carbamazepine, fenobarbital, fenytoïne, primidon en valproaat de boosdoeners waren voor een lage botdichtheid bij patiënten met epilepsie en een verstandelijke beperking die binnen de woonzorg verblijven. Echter toont steeds meer onderzoek aan dat ook de ‘nieuwere’ anti-aanvalsmedicatie van invloed zijn op de botdichtheid evenals het aantal (niet-) wervelfracturen.

Huidige richtlijnen ontoereikend

De huidige richtlijnen en protocollen van onder andere de Nederlandse Vereniging voor Neurologen zijn volgens Berkvens ontoereikend op het gebied van diagnostiek en behandeling van osteoporose bij patiënten met epilepsie en een verstandelijke beperking binnen de woonzorg. Hierin wordt met name gefocust op patiënten van 50 jaar en ouder en de ‘oude’ anti-aanvalsmedicatie.

Resultaten onderzoek 261 patiënten woonzorg Kempenhaeghe

In het Centrum voor Epilepsiewoonzorg werd in 2009 gestart met een onderzoek naar de botstatus van cliënten. 261 bewoners zijn gevraagd deel te nemen en een DXA-scan en een echo van de hiel te ondergaan om de botdichtheid te meten. Ook werd er bloed afgenomen, werden trabeculaire botscores bepaald en werd er een wervelanalyse gemaakt om wervelfracturen op te sporen. In 2016 is het onderzoek herhaald en zijn de dossiers gescreend op fracturen in de periode 2009-2016.

Bij 67% van de onderzochte kinderen en 77% van de onderzochte volwassenen met epilepsie en een verstandelijke beperking werd een lage botdichtheid vastgesteld. In 2009 had 40% van de volwassenen een wervelfractuur en na zeven jaar follow-up had nog eens 27% een nieuwe of een verergerde wervelfractuur. Niet-wervelfracturen kwamen bij 40% van de volwassenen voor tijdens follow-up. Dit komt overeen met 11,6 fracturen per 100 persoonsjaren.

Bij deze specifieke groep patiënten liggen er daarnaast uitdagingen op het gebied van diagnostiek, onder andere vanwege fysieke en gedragsmatige factoren. De makkelijkere toepasbare hielecho bleek in dit onderzoek ontoereikend voor het meten van behandeleffecten. En ook de aanvullende analyse van ‘trabeculaire’ botscores bleek geen associatie op te leveren met incidente fracturen.

Meer onderzoek nodig

Gelet op de resultaten van haar promotieonderzoek stelt Berkvens voor om meer onderzoek te doen naar:

• optimale behandelopties en preventieve maatregelen voor het verbeteren van de botgezondheid bij patiënten met epilepsie en een verstandelijke beperking die binnen de woonzorg verblijven
• alternatieven om botgezondheid te monitoren en/of fractuurrisico te bepalen in deze specifieke groep

Promotie

Jessica Berkvens is lecturer practitioner bij Kempenhaeghe en docent Verpleegkunde aan de Fontys Hogeschool. Op donderdag 2 november promoveert ze aan de Universiteit Maastricht met het proefschrift ‘Osteoporosis and fractures in institutionalized patients with refractory epilepsy and intellectual disability’. Promotoren zijn prof. dr. H.J.M. Majoie, prof. dr. J.P.W. van den Bergh en co-promoter dr. S. Mergler.

De promotie is via live-stream te volgen https://www.maastrichtuniversity.nl/nl/agenda/promotie-jessica-jl-berkvens