Chronische slapeloosheid is te behandelen
Uitzending terugluisteren? www.nporadio1.nl/uitzendingen/de-slapelozen
“Erken chronische slapeloosheid als een aandoening waar een goede behandeling voor is.” Somnoloog/slaaptherapeut dr. Ingrid Verbeek van het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe deed dit pleidooi in de radiouitzending ‘De Slapelozen’ op Radio 1. In ‘De Slapelozen’, een serie van vijf radio-uitzendingen, kwamen luisteraars, slaapdeskundigen, gedragstherapeuten en psychologen aan het woord over het onderwerp slapeloosheid.
Volgens dr. Verbeek bestaat er onvoldoende kennis van, ervaring met, en affiniteit voor het onderwerp slapeloosheid onder huisartsen en praktijkondersteuners. “Het gevolg daarvan is dat mensen niet naar een huisarts gaan”, zegt zij. “Zij weten niet dat er een behandeling – cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) - is zonder pillen. Omdat deze behandeling niet wordt vergoed, zijn er bovendien te weinig zorgprofessionals die zich in het onderwerp verdiepen.”
Normaal gesproken slaapt een mens gemiddeld 7-8 uur per nacht. Er is sprake van slapeloosheid wanneer je moeilijk in slaap kunt vallen, je vaak wakker wordt en/of je te vroeg wakker wordt. Slapeloosheid kan leiden tot tal van klachten. Denk aan vermoeidheid, concentratieproblemen, geheugenproblemen, lusteloosheid, prikkelbaarheid of een suf gevoel. Bij chronische slapeloosheid doen de klachten zich drie of meer nachten per week voor en houden langer dan drie maanden aan. In Nederland heeft bijna 10% van de volwassenen last van langdurige slapeloosheid met negatieve gevolgen voor het functioneren overdag.
Oorzaken
Sommige oorzaken van slapeloosheid zijn gemakkelijk aan te pakken door een goede slaapplek te creëren, goed te ventileren of minder alcohol te gebruiken. Soms gaat tijdelijke slapeloosheid voorbij als de aanleiding (verlies of scheiding bv) verwerkt is.
Bij langdurige slaapproblemen is er een samenspel van zogenaamde voorbestemde, uitlokkende en onderhoudende factoren waardoor het slecht slapen een probleem blijft. Voorbestemde factoren zijn genetische of persoonlijkheidskenmerken, zoals perfectionisme, of sociale omstandigheden, zoals wonen in een gebied waar het onveilig is, waardoor je als het ware ‘voorbestemd’ bent om slaapproblemen te krijgen. Uitlokkende factoren zijn stressvolle levensgebeurtenissen zoals een scheiding of ontslag, een psychische stoornis of een medisch probleem. Deze leiden vaak tot acute slapeloosheid. Als de uitlokkende factor verdwijnt, gaat ook de slapeloosheid voorbij. Onderhoudende factoren, tenslotte, houden de insomnie in stand. Voorbeelden hiervan zijn: lang in bed liggen, frequent slapen overdag, piekeren en er tegen op zien om naar bed te gaan. Door deze onderhoudende factoren raak je verstrikt in de vicieuze cirkel van slapeloosheid.
Behandeling
Tijdens de behandeling voor slapeloosheid ontdek je samen met een slaaptherapeut wat nodig is om jouw kwaliteit van slapen en je functioneren overdag te verbeteren en de vicieuze cirkel te doorbreken.
Chronische slapeloosheid is lastiger om op te lossen; het verdwijnt niet zomaar. Er is een goede behandeling - cognitieve gedragstherapie voor insomnia (CGT-I) - die bewezen effectief is bij 70-80% van de langdurige slapelozen. Deze behandeling gaat ervan uit dat bij langdurige slapeloosheid de eerder genoemde voorbestemde, uitlokkende en onderhoudende factoren een rol spelen.
Onbekendheid
Helaas hebben nog te weinig mensen toegang tot CGT-i. Te weinig zorgprofessionals in de eerste lijn (huisartsen en praktijkondersteuners geestelijke gezondheidszorg (POH GGZ) zijn bekend met het herkennen en behandelen van langdurige slapeloosheid. Er is een gat tussen de richtlijnen waarin de behandeling beschreven staat en de dagelijkse praktijk. Veel patiënten weten niet dat er een behandeling is zonder pillen. En tot slot is er geen goede financiering. Behandeling bij een psycholoog wordt alleen vergoed als er een bijkomende diagnose is, zoals depressie of angststoornis. Hierdoor ontstaan onlogische patiëntenstromen en veel onnodig en duur onderzoek naar bijvoorbeeld slaapapneu.
Toegang vergroten
Door mensen te scholen en door trainingen en webinars te organiseren wil Kempenhaeghe de CGT-i behandeling toegankelijker maken. Zo willen we voorkomen dat slapeloosheid pas in de derdelijns zorg wordt herkend en de behandeling wordt ingezet. We willen ervoor zorgen dat de huisarts of de praktijkondersteuner de aandoening al in een vroeg stadium herkent. De e-health module ‘i-sleep’ helpt hierbij. Dit is bewezen effectieve online GTI-i, ontwikkeld en onderzocht door prof. Van Straten en collega’s van de VU Amsterdam. I-sleep bestaat uit vijf sessies waarbij je een slaapdagboek en vragenlijsten invult en na elke sessie digitale feedback krijgt van een therapeut.
Erkend
Slaapgeneeskunde is nog geen erkend medisch specialisme terwijl de impact van slaapproblemen groot is. Kempenhaeghe in Heeze is het oudste multidisciplinaire slaapcentrum van Nederland en timmert met collega’s hard aan de weg om goede slaapzorg in te richten. Als het gaat om chronische slapeloosheid pleit Kempenhaeghe voor een aanpak die bestaat uit twee stappen:
Stap 1 is het erkennen dat langdurige slapeloosheid een behandelbare aandoening is en professionals scholen in CGT-i. De patiënt gaat dan sneller naar de huisarts. Huisarts en POH GGZ weten wat te doen.
Stap 2 is het stapsgewijs inrichten van CGT-i: eenvoudig als het kan en complexer als het moet. Diagnostiek en behandeling van slapeloosheid liggen zoveel mogelijk bij huisarts en POH GGZ. In de eerste lijn kun je voor psycho-educatie over slaap, leefstijladviezen, gedragsinterventies en leren ontspannen ook terecht bij een slaapoefentherapeut. Voor cognitieve therapie ga je naar de psycholoog. Voor het inrichten van goede slaapzorg is het dan ook belangrijk dat er vergoeding komt voor CGT-i bij een psycholoog.
Kempenhaeghe zet zich ervoor in om CGT-i zo breed mogelijk toegankelijk te maken. Dat doen we omdat we – vanuit onze visie – de patiënt goede zorg willen bieden en onnodige zorgkosten willen voorkomen door vroegtijdig de meest effectieve en zinnige zorg te bieden. ‘Alle kennis, alle aandacht’ is daarbij ons handelsmerk waarbij we streven naar de juiste zorg op de juiste plek.