Hoe het verzetten van de klok je slaap beïnvloedt: experts van Kempenhaeghe geven uitleg

In de nacht van zaterdag 26 op zondag 27 oktober gaat de wintertijd in en verzetten we de klok een uur terug. Dit lijkt een kleine aanpassing, maar het kan grote gevolgen hebben voor je slaap. Bij expertisecentrum Kempenhaeghe, toonaangevend op het gebied van slaapgeneeskunde, weten we hoe belangrijk een stabiel bioritme is voor een gezonde slaap en algehele gezondheid. Het verzetten van de klok, hoewel jaarlijks terugkerend, is een verstoring die niet voor iedereen zonder gevolgen blijft.

Somnologen dr. Angelique Pijpers en dr. Ingrid Verbeek van het Centrum voor Slaapgeneeskunde van Kempenhaeghe leggen uit dat het verzetten van de klok de interne biologische klok kan verstoren. Dit zorgt mogelijk voor slaapproblemen, verminderde alertheid en zelfs gezondheidsrisico’s. “Ons lichaam functioneert optimaal bij regelmaat. De overgang naar de wintertijd kan die balans tijdelijk verstoren,” vertelt Verbeek. "Vooral mensen met slaapproblemen kunnen extra hinder ervaren." De interne klok, ook wel ‘het circadiaanse ritme’ genoemd, regelt wanneer je je slaperig voelt en wanneer je wakker bent. Deze klok wordt voornamelijk aangestuurd door blootstelling aan natuurlijk licht. Wanneer de klok wordt verzet, raakt dit ritme tijdelijk uit balans. Als de klok verzet wordt moeten we in het voorjaar een uur vroeger opstaan en in het najaar gaan we een uur later naar bed, daar kunnen we even last van hebben. Over het algemeen geldt dat avondmensen meer moeite hebben als de klok verschoven wordt in het voorjaar omdat ze een uur vroeger naar bed moeten en vaak nog geen slaap hebben. Voor ochtendmensen kan het verzetten van de klok in het najaar lastig zijn omdat ze een uur langer wakker moeten blijven terwijl het al vroeg donker is.

Pijpers benadrukt dat de effecten van het verzetten van de klok vaak afhangen van de persoonlijke gevoeligheid voor veranderingen in het slaap-waakritme. “Niet iedereen ervaart dezelfde impact, maar mensen die al gevoelig zijn voor slaapstoornissen – denk aan mensen met insomnie of een verstoord slaap-waakritme - kunnen de gevolgen sterker voelen,” zegt ze. Ze legt verder uit dat deze verstoring van het ritme ook kan leiden tot symptomen van een jetlag, waarbij je lichaam moeite heeft om zich aan te passen aan de nieuwe tijd. Voor sommige mensen kan het verzetten van de klok zelfs leiden tot tijdelijke fysieke klachten, zoals vermoeidheid, hoofdpijn en een algemeen gevoel van lusteloosheid. “Deze klachten ontstaan vaak doordat het lichaam plotseling wordt gedwongen om eerder op te staan of later naar bed te gaan, terwijl het interne ritme nog niet is aangepast,” voegt Verbeek toe.

De deskundigen van expertisecentrum Kempenhaeghe adviseren om in de week voorafgaand aan het verzetten van de klok je slaapschema geleidelijk aan te passen. Dit helpt om de impact te minimaliseren. “Het bioritme is afhankelijk van externe factoren zoals lichtblootstelling en vaste gewoontes,” benadrukt Pijpers. Door bijvoorbeeld elke dag 10 à 15 minuten eerder naar bed te gaan, kan je lichaam zich beter aanpassen aan de verandering. Ook is het belangrijk om gedurende de dag voldoende blootstelling aan daglicht te krijgen. Dit helpt je biologische klok om zich sneller aan te passen aan de nieuwe tijd.

Naast het aanpassen van je slaaproutine, geven Pijpers en Verbeek nog enkele praktische tips om de overgang naar de wintertijd te vergemakkelijken. Plan in de avond nog wat ontspannende activiteiten die kunnen helpen om wakker te blijven en zorg voor voldoende omgevingsverlichting als je moeite hebt om wakker te blijven in de avond. Ga niet liggen op de bank maar blijf zitten en houd, ook in het weekend en vast ritme aan. Zorg voor voldoende blootstelling aan daglicht in de ochtend. Dit alles kan helpen om de tijdsverandering goed door te komen.

Wil je meer weten over slaap, het bioritme en hoe je jouw slaap kunt verbeteren? Bezoek dan onze website van het Centrum voor Slaapgeneeskunde.